عوارض سی تی اسکن (آیا عوارض دارد؟)
عوارض سی تی اسکن چیست؟ سی تی اسکن، یکی از روش های پرکاربرد تصویربرداری پزشکی است که در تشخیص بسیاری از بیماری ها نقش مهمی ایفا می کند. با این حال، به دلیل احتمال بروز عوارض جانبی، به ویژه در مواردی که از ماده حاجب تزریقی استفاده می شود، پزشکان توصیه می کنند که این روش تنها در موارد ضروری به کار رود.
بیماران اغلب نگران عوارض احتمالی پس از انجام سی تی اسکن هستند و می خواهند بدانند که آیا این عوارض برای سلامتی آن ها خطرناک است و شامل چه مواردی می شود. اگر شما هم این نگرانی ها را دارید پس بهتر است تا پایان این مقاله از تهران ۱۰۱ به عنوان مجهزترین مرکز سی تی اسکن در تهران با ما همراه شوید.
چگونه سی تی اسکن انجام می شود؟
در سی تی اسکن، دستگاهی به شکل حلقه دور بدن بیمار می چرخد و با تاباندن اشعه ایکس از زوایای مختلف، هزاران تصویر دو بعدی تهیه می کند. سپس کامپیوتر این تصاویر را با هم ترکیب کرده و تصاویری سه بعدی و مقطعی از قسمت مورد نظر بدن ایجاد می کند. این تصاویر بسیار دقیق تر از تصاویر رادیولوژی ساده هستند و به پزشک امکان می دهند تا جزئیات بسیار ریزی از بافت های بدن را مشاهده کند.
سی تی اسکن برای چه کسانی توصیه می شود؟
در صورتی که برای تشخیص و بررسی دقیق نیاز به سی تی اسکن باشد پزشک حتما آن را تجویز می نماید. مواردی که در ادامه آورده ایم لیستی از مواردی است که پزشک انجام سی تی اسکن را تجویز می نماید.
- تشخیص اختلالات اسکلتی عضلانی: سی تی اسکن در تشخیص دقیق تومورهای استخوانی، شکستگی ها و سایر اختلالات مربوط به استخوان ها و ماهیچه ها بسیار مفید است.
- تشخیص دقیق محل عارضه: این روش تصویربرداری به پزشکان کمک می کند تا محل دقیق تومورها، عفونت ها و لخته های خونی را مشخص کنند.
- راهنمایی در درمان ها: سی تی اسکن نقش مهمی در هدایت روش هایی مانند جراحی، بیوپسی و پرتودرمانی ایفا می کند.
- تشخیص و پیگیری بیماری ها: این روش در شناسایی و نظارت بر بیماری های مختلفی از جمله سرطان، بیماری های قلبی، بیماری های ریوی (مانند ندول های ریوی) و بیماری های کبدی مورد استفاده قرار می گیرد.
- ارزیابی اثربخشی درمان: ارزیابی اثربخشی درمان های خاصی مانند شیمی درمانی و پرتودرمانی با سی تی اسکن امکان پذیر است.
- تشخیص آسیب های داخلی: این روش در تشخیص سریع و دقیق آسیب ها و خونریزی های داخلی بسیار موثر است.
عوارض قرار گیری در معرض اشعه سی تی اسکن
در روش تصویربرداری سی تی اسکن، بدن شما در معرض مقدار کمی از تابش یونیزان قرار می گیرد. این میزان تابش، بیشتر از اشعه ایکس معمولی است، زیرا سی تی اسکن جزئیات دقیق تری از بدن را نشان می دهد. به طور کلی مقدار اشعه ای که در هر بار سی تی اسکن با بدن برخورد می کند نمی تواند تهدیدی جدی برای سلامتی باشد اما اگر تعداد دفعات برخورد با اشعه افزایش یابد، احتمال بروز عوارض ناشی از ان غیر ممکن نخواهد بود.
آیا سی تی اسکن می تواند سرطان زا باشد؟
یکی از دغدغه های اصلی در خصوص سی تی اسکن، احتمال افزایش خطر ابتلا به سرطان به دلیل مواجهه با دوز بالای اشعه ایکس است. هرچند این روش تصویربرداری، فرد را تا هزار برابر بیشتر از یک عکس ساده رادیولوژی در معرض اشعه قرار می دهد، اما این به معنی نیست که حتماً به سرطان منجر می شود. مقدار اشعه در سی تی اسکن به دقت کنترل می شود و طبق آمار، احتمال ابتلا به سرطان در اثر یک بار سی تی اسکن بسیار پایین، حدود ۱ در ۲۰۰۰ است.
با این حال، انجام مکرر سی تی اسکن در بخش های مختلف بدن و در بازه زمانی کوتاه می تواند خطر را افزایش دهد. هرچه دوز اشعه دریافتی بیشتر باشد، احتمال بروز مشکل نیز بیشتر می شود. همچنین، کودکان به دلیل حساسیت بیشتر بافت های بدن، در مقایسه با بزرگسالان، آسیب پذیرتر هستند. به همین دلیل، پزشکان توصیه می کنند که سی تی اسکن در کودکان تنها در موارد ضروری و با حداقل دوز ممکن انجام شود.
عوارض سی تی اسکن برای جنین
اگر باردار هستید، حتماً پزشک خود را مطلع سازید. اگرچه احتمال آسیب رسیدن اشعه سی تی اسکن به جنین بسیار کم است، اما پزشک می تواند با استفاده از روش های جایگزین مانند سونوگرافی و MRI به اطلاعات مورد نیاز دست یابد و خطر احتمالی را به حداقل برساند. پس قبل از انجام هرگونه تصویربرداری پزشکی در دوران بارداری، با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین روش تشخیصی برای شما و فرزندتان انتخاب شود.
اضطراب ناشی از سی تی اسکن
بسیاری از افرادی که تحت سی تی اسکن قرار می گیرند، چه به دلیل بیماری زمینه ای و چه به منظور بررسی سلامت خود، با احساس اضطراب و استرس مواجه می شوند. این اضطراب می تواند ریشه های مختلفی داشته باشد؛ از نگرانی درباره نتیجه آزمایش تا احساس ناخوشایندی از قرار گرفتن در فضای بسته دستگاه. نیاز به تکرار این آزمایش برای پیگیری وضعیت بیماری می تواند بر شدت اضطراب بیافزاید.
عوارض ماده حاجب در سی تی اسکن
ماده حاجب نوعی ماده است که برای بهبود کیفیت تصاویر در سی تی اسکن استفاده می شود. این مواد معمولاً ترکیبات یددار محلول در آب هستند و به صورت خوراکی (مانند گاستروگرافین) یا تزریقی (مانند اروجرافین و امینپاک) تجویز می شوند. قبل از انجام سی تی اسکن، ماده حاجب اغلب از طریق رگ بازو تزریق می شود تا اندام ها و بافت های بدن بهتر در تصاویر مشخص شوند.
اگرچه حساسیت به این مواد کم است، اما برخی افراد ممکن است واکنش های آلرژیک خفیفی مانند خارش یا قرمزی پوست نشان دهند. در موارد بسیار نادر، این واکنش ها می توانند شدیدتر باشند و حتی تهدیدکننده زندگی باشند. بنابراین، قبل از انجام سی تی اسکن، اطلاع دادن به پزشک درباره هرگونه حساسیت دارویی ضروری است.
ماده حاجب چگونه وارد بدن بیمار می شود؟
روش های مختلفی برای ورود ماده حاجب به بدن وجود دارد که متخصص با توجه به شرایط و نیاز بیمار نحوه استفاده از آن را مشخص می نماید.
مصرف خوراکی مواد حاجب
مواد حاجب خوراکی اغلب مزه خوشایندی ندارند، اما در تصویربرداری از شکم و لگن، برای جدا کردن روده ها از کیست، آبسه یا تومور ضروری هستند. محلول های سولفات باریم به دلیل ایجاد اختلال در تصویر، کمتر مورد استفاده قرار می گیرند. در عوض، مواد حاجب محلول در آب، مانند مواد کنتراست یونی و غیر یونی، که می توان آن ها را رقیق کرد، به صورت خوراکی تجویز می شوند.
تزریق وریدی مواد حاجب
برای بهتر دیده شدن رگ های کیسه صفرا، مجاری ادراری، کبد یا خون در تصاویر، ماده حاجب ممکن است از طریق ورید بازو به بدن تزریق شود. این کار می تواند باعث احساس گرما یا طعم فلزی در دهان شود.
استفاده از تنقیه
در برخی موارد، برای مشاهده بهتر روده ها، ماده حاجب از طریق مقعد وارد بدن می شود. این روش ممکن است باعث نفخ و ناراحتی شود.
واکنش و عوارض احتمالی تزریق داروی سی تی اسکن
سی تی اسکن با تزریق، به ویژه با استفاده از مواد حاجب یددار، می تواند عوارضی از خفیف تا شدید (مانند شوک آنافیلاکسی) را به دنبال داشته باشد. این مواد حاجب معمولا به صورت وریدی تزریق می شوند و گاهی اوقات نیز برای بررسی سیستم گوارش، سولفات باریم به صورت خوراکی تجویز می شود. واکنش های آلرژیک یا بیماری های زمینه ای می توانند باعث بروز علائمی مانند تنگی نفس، گرفتگی شکم، افزایش ضربان قلب، کهیر، خارش، آبریزش بینی، سرفه، حالت تهوع و استفراغ در بیمار شوند. این علائم معمولاً بین ۱ تا ۷ روز پس از تزریق ماده حاجب ظاهر می شوند.
چه زمانی سی تی اسکن توصیه نمی شود؟
سی تی اسکن، با وجود دقت بالا در تشخیص بیماری ها، روشی همراه با تابش اشعه ایکس است. به همین دلیل، پزشکان در برخی موارد از تجویز آن خودداری می کنند تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود. در شرایط زیر، معمولاً سی تی اسکن توصیه نمی شود:
- سن پایین بیمار: به ویژه برای نوزادان و کودکان خردسال، پزشکان سعی می کنند تا جای ممکن از روش های تصویربرداری با تابش کمتر استفاده کنند.
- بارداری: تابش اشعه ایکس می تواند به جنین آسیب برساند و باعث بروز ناهنجاری های ژنتیکی شود. بنابراین، در دوران بارداری و حتی در صورت برنامه ریزی برای بارداری، پزشک معمولاً روش های جایگزین را پیشنهاد می دهد.
- چاقی مفرط: برخی دستگاه های سی تی اسکن محدودیت وزنی دارند و ممکن است برای افراد چاق مناسب نباشند.
- حساسیت به مواد حاجب: ماده حاجب، که برای واضح تر شدن تصاویر در سی تی اسکن استفاده می شود، می تواند در برخی افراد باعث واکنش های آلرژیک شود. افرادی که سابقه حساسیت یا آلرژی دارند، معمولاً از سی تی اسکن با ماده حاجب منع می شوند.
- بیماری های زمینه ای: بیمارانی که به بیماری هایی مانند دیابت، آسم، بیماری های قلبی، اختلالات تیروئید و نارسایی کلیه مبتلا هستند، ممکن است به ماده حاجب حساس تر باشند و استفاده از آن وضعیت بیماری شان را تشدید کند.
در صورت وجود هر یک از شرایط ذکر شده، پزشک معمولاً روش های جایگزین مانند سونوگرافی یا ام آر آی را پیشنهاد می کند. این روش ها بدون تابش اشعه ایکس هستند و برای بسیاری از موارد تشخیصی، به اندازه سی تی اسکن دقیق و موثر می باشند.
مزایای سی تی اسکن
سی اسکن به عنوان یکی از دقیق ترین روش های تشخیصی در علم پزشکی در کنار عوارض احتمالی که دارد مزایای بسیاری نیز دارد که این مزایا را را برای شما شرح می دهیم.
- دقت بالا: تصاویر سی تی اسکن بسیار دقیق و واضح هستند و به پزشک کمک می کنند تا بیماری ها و آسیب ها را در مراحل اولیه تشخیص دهد.
- سرعت بالا: انجام سی تی اسکن معمولاً زمان زیادی نمی برد.
- کاربرد گسترده: برای تشخیص طیف وسیعی از بیماری ها و آسیب ها در قسمت های مختلف بدن از سی تی اسکن استفاده می شود.
- ارائه تصاویر سه بعدی: تصاویر سه بعدی سی تی اسکن به پزشک کمک می کنند تا بهتر بتواند ساختارهای داخلی بدن را درک کند و برنامه ریزی برای درمان را دقیق تر انجام دهد.
سخن پایانی عوارض سی تی اسکن
سی تی اسکن، با استفاده از فناوری پیشرفته تصویربرداری، تصاویری دقیق و سه بعدی از ساختارهای داخلی بدن ارائه می دهد. این روش تشخیصی، با وجود مزایای فراوان، عوارضی همچون قرار گرفتن در معرض دوز بالای اشعه ایکس و واکنش های احتمالی به مواد حاجب را به همراه دارد. پس استفاده از سی تی اسکن باید با دقت و تحت نظر پزشک متخصص صورت پذیرد تا از حداکثر بهره وری و حداقل عوارض جانبی اطمینان حاصل شود.
